========================
نویسنده :
مترجم : محسن جوزی
========================
فارغ از اینکه چقدر میتوانید با آرامش و ریلکس بودن بنوازیم، بعضی اوقات چالشهای نوازندگی پیانو آنچنان برای ما دشوار میشود که مارا مجبور میکند برای غلبه بر آن حداکثر توان خود را به کار بگیریم. در نتیجه استرس و تنش نه تنها در ذهن ما، بلکه در عضلات دستان ما نیزانباشته می شوند. سندروم تونل کارپال و ورم تاندون تنها دو مورد از بیماریهای مرتبط با حرکات تکراری مفاصل است که در طول سالهای کاری پیانیستها ایجاد میشود.
من پزشک نیستم و نمیخواهم شما را با اصطلاحات پزشکی که برای این ضایعات به کار میرود سردرگم کنم. فقط میخواهم نکات مهمی را در خصوص علل ایجاد، علائم و راههای پیشگیری از ضایعات جسمی ناشی از تمرین پیانو ــ که در طول بیست سال با تلاش بسیار زیاد کسب نموده ام ـــ را با شما به اشتراک بگذارم. همچنین به شما خواهم گفت که چه کارهایی را برای مواجهه با عضلات آسیب دیده و ضایعات جسمی دست خود انجام دهید.
در ابتدا اجازه بدهید با هم نگاهی به عوامل ايجاد آسيب در تمرين پیانو داشته باشم :
کشش: بازوهای شل و آزاد با ساعد و مچهای انعطاف پذیر ـــ این ها پیش نیاز اجرایی موثر، سالم و لذت بخش است. کشش، نه تنها عامل کاهش بهره وری محسوب میشود، بلکه به زیبایی صدا نیز آسیب می رساند. اگر شانه های شما به هنگام تمرین تحت کشش باشند و بازوها و مچ هایتان سفت ، خشک و بی حرکت باشند، احتمال بروز ضایعات مفصلی و عضلانی در دستان شما بسیار بالا میرود. همواره و به هنگام اجرای هر قطعه ای با هر سطح دشواری، از وضعیت مناسب اندامهای خود مطمئن شوید و دقت کنید که هیچ گونه کششی علی الخصوص در مچ ها وجود ندارد.
تمرینات نامنظم: درواقع من اسم این پدیده را سندروم هنرجوی تنبل نامگذاری میکنم!!!! هنرجو ماههای متعددی را بدون داشتن برنامه مدون و منظم برای تمرین سپری میکند و هنگامی که زمان امتحان و یا کنسرت نزدیک میشود اضطراب و ترس شروع میشود. آنها برای جبران زمان از دست رفته شروع به تمرینات طاقت فرسا به میزان پنج تا شش ساعت در روز میکنند. آنها مضطرب هستند و عجله دارند، و بنابراین اصول تمرین صحیح ـــ که عبارتست از تمرین با سرعت پایین، افزایش تدریجی سرعت و شباهت اجرایشان به قطعه اصلی و فهم عمیق پیام و مفهوم قطعه و فهم ساختارهای حرکتی صحیح مورد نیاز برای اجرای پرشور و احساس آن قطعه ــــ را رعایت نمی کنند.
متاسفانه این سندروم نه تنها به اجرای صحیح قطعه صدمه میزند، بلکه موجب وارد آمدن صدمات جبران ناپذیر به سلامت جسمی و فیزیکی نوازنده می شود. کشش غیر منتظره بر روی تاندونها وعضلات غیر آماده و خسته تاثیر گذاشته و موجب ایجاد درد و ناراحتی نوازنده میشود. اضطراب و ناآرامی های روانی اجنتناب ناپذیر دراین شرایط، اوضاع را بدتر کرده و نهایتا موجب میشود که نوازنده نتواند اجرای درستی را به نمایش بگذارد.
من به شخصه پیانیستهای بسیارخوبی را سراغ دارم که به علت تمرینات نامنظم و بروز ضایعه در عضلات و تاندونهایشان ، این شغل را کنار گذاشته و از ادامه فعالیت باز مانده اند.
نواختن پیانو تنها یک هنر نیست، بلکه یک چالش فیزیکی سطح بالا نیز محسوب می شود. تصور کنید که اگر یک دونده دوی استقامت بدون تمرین منظم در مسابقه شرکت کند چه بلایی بر سر عضلات و مفاصل پاهای او می آید؟؟؟
نواختن با تکیه بر قدرت انگشتان: این روش نه تنها صدای حاصل از پیانو را آزاردهنده میکند، بلکه موجب کشیدگی عضلات نیز میشود. همانطور که همه ما می دانیم، نواختن ساز پیانو بایستی با مشارکت تمامی اجزای دست ــــ شانه، بازو، ساعد، آرنج، مچ و انگشتان ـــــ انجام گیرد. اگر تنها انگشتان دست مورد استفاد قرار گیرند، سایر اجزا دچار کشش شده و علاوه بر ایجاد صدای ناخوشایند پیانو، درد دست نیز به سراغ نوازنده می آید.
فرم نامناسب بدن: داشتن فرم مناسب دراندامها به هنگام نوازندگی پیانو موجب هماهنگی بیشتر میان ساختار آناتومیك بدن انسان و ویژگیهای خاص ساز پیانو میشود. اگر فرم بدن شما نامناسب باشد ( شانه های خیلی افتاده یا خیلی بالا برده شده، نزدیک بودن یا دور بودن بیش از حد آرنجها از بدن، کشیدگی مچ و یا پایین بودن سطح مفصل مچ نسبت به کف دست) شما به استقبال صدمات جبران ناپذیر دست خود می روید.
انجام بیش از حد تمرینات مختص کشش و باز شدن انگشتها: آیا تابحال درباره اتفاقی که برای پیانیست معروف، روبرت شومان رخ داد مطلبی شنیده اید؟ او پیانیست بسیار خوش دستی بود ولی در تلاش برای کسب تکنیک پیشرفته تر، وسیله ای را برای بازشدن و بهتر کشیده شدن انگشتان طراحی نمود. شاید هدف این تصمیم به طور کلی هدفی ایده ال باشد ولی متاسفانه استفاده بیش از حد این وسیله در تمرینات موجب وارد شدن صدمه غیر قابل جبران به دست او شد و از آن پس او هرگز نتوانست قطعات خود را در حضور جمع اجرا کند و همسرش کلارا شومان این کار را برای او انجام می داد.
هنگامی که تمرینات کشش و باز شدن انگشتان را انجام میدهید خیلی مراقب باشید. در حین انجام این تمرینات کششی کل بدن باید در حالت ریلکس و آزاد قرار داشته و همانند حرکات یوگا آنها را در حین بازدم انجام دهید. با این روش شما از وارد آمدن فشار ناگهانی جلوگیری کرده و دست شما آسیب نمی بیند.
تنشهای روانی، استرس و وضعیت روحی نامناسب. حتی اگر شما به طور منظم تمرین کنید، فرم مناسبی داشته باشید و از وزن کل دست برای ضربه زدن استفاده کنید، اگر وضعیت روحی مناسبی نداشته باشید بازهم ممکن است در حین نوازندگی درد دست را تجربه کنید. همواره وضعیت ذهنی و روحی ما منشا اصلی تمامی مشکلات ما محسوب میشود. روحیه نامناسب میتواند به وخیم تر شدن اوضاع بیانجامد در حالی که روحیه سالم و شاداب میتواند موجب بهبود بسیاری ازصدمات شود.
در اینجا اجازه بدهید نگاهی به علایم کشیدگی عضلات و سایر ناراحتی های مرتبط با حرکات تکراری و استرس دائمی داشته باشیم:
1- درد دست/درد مچ
2-احساس کرختی و بی حسی در انگشتان و بازوها
3- احساس درد پراکنده در راستای ساعد
4-عدم گردش خون مناسب و سرد شدن دستها
5-بروز درد در شانه ها،پشت و یا گردن
اگر شما هم یکی از علائم بالا را درحین نوازندگی دارید می بایستی بلافاصله نسبت به رفع آن اقدام کنید تا از وارد آمدن آسیبهای بیشتر جلوگیری کنید. نگران نباشید! بسیاری از این صدمات علایم خود را خیلی زودتر از وخیم شدن شرایط ( بروز تغییرات غیر قابل برگشت) نمایان میکنند و شما معمولا زمان کافی برای پیشگیری دارید.
در ادامه به اقداماتی که میتواند موجب پیشگیری از صدمات و بهبود آنها شود اشاره می‌کنیم:
حداقل یک یا دو روز تمرین را کنار بگذارید. استراحت و آرامش بهترین درمان عضلات و مفاصل آسیب دیده و خسته می باشد. بهتر است فعالیتهایی نظیر مدرسه، آزمون و کنسرت را هم تعطیل کنید. یادتان باشد سلامتی شما از همه آنها مهمتر است. اگر در مراحل ابتدایی این کار را انجام ندهید، آسیب وارده به دست شما بیشتر شده و درمان را در آینده سخت تر خواهد کرد.
تمرینات روتین خود را به طور تدریجی از سر بگیرید. پس از چند روز استراحت (در موارد حساس تر حتی ممکن است به هفته ها و یا ماهها استراحت نیاز داشته باشید) تمرینات خود را با انجام منظم چند تمرین روزانه‌ي سبک شروع کنید.چند قطعه از قطعات رپرتوار و یا چند گام را با سرعت پایین و با استفاده از نیروی وزن بازوها برای هر نت بنوازید. برای شروع از شدتهای ff یا pp استفاده نکنید. بهترین شدت برای شروع به کار، شدت نیمه قوی (mf) می باشد. مچ ها، آرنج و شانه های خود را بطور مداوم تحت کنترل قرار دهید، آنها باید آزاد، شل و سنگین باشند. برای سریعتر زدن قطعات عجله نکنید. هر چقدر زمان بیشتری برای سرعت دادن به قطعاتتان اختصاص دهید درمان شما بهتر و موثرتر انجام میگیرد.
به طور منظم تمرین کنید. به طور کلی روزی یک ساعت تمرین کردن بهتر است از این که در یک هفته یک یا دوبار به مدت 5 ساعت تمرین مداوم داشته باشیم. تمرینات منظم موجب میشود که انگشتان، بازوها، مچ و ساعد شما همواره در وضعیت مناسب قرار داشته باشند. وقتی که ماهیچه های شما بر اساس تمرینات منظم پرورش یابند، انجام تمرینات سنگین برای آنها غیر ممکن میشود.
من بارها دیده ام پیانیستها به هنگام مواجهه با درد دستهایشان از کش ها و نوارهای مچ بند و ساعد بند استفاده می کنند. بستن این نوارها موجب کاهش گردش خون شده و فرآیند بهبود را طولانی میکند. خون تاثير بسیار بالایی در ترمیم آسیب دیدگی ها دارد و به همین دلیل ما اصرار داریم که به طور آزادانه و راحت در بدن گردش کند تا انرژی مورد نیاز اندامها را تامین و سموم موجود در آنها را شستشو دهد. در عین حال شما باید سعی کنید دستهایتان را با پوشیدن دستکش مناسب در فصول سرد سال از سرما محافظت کنید.
و در آخر متذکر می شوم که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. مهم نیست که رپرتوار مورد نظر شما در چه سطحی باشد و شما برای آماده کردن آن چه مقدار زمان نیاز داشته باشید، در هر حالتی اولویت اول ما این است که سعی کنیم از مواردیکه موجب صدمه دیدن دست میشود اجتناب کنیم. از دستها و ذهن خود همواره در حالت راحت و بدون تنش و ناراحتی استفاده کنید، سعی کنید زیبایی قطعه را دریافته و به معنا و مفهوم پیام آن پی ببرید. هرگز نوازندگی را تنها بر اساس قدرت انگشتان انجام ندهید و سعی کنید از بازوهایتان (همانند بال زدن پرنده ها ) برای نوازندگی کمک بگیرید. این تنها راه پرواز و فتح قله هاست !!!
